Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang elke maand MuziekGeluk in je mailbox
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang elke maand MuziekGeluk in je mailbox
Neuropsycholoog Erik Scherder legt uit waarom muziek werkt. Ik leg uit hoe jij dit in praktijk brengt. Dus werk je met mensen met dementie schrijf je in voor een MuziekGeluk training
Mensen met dementie krijgen door het luisteren naar muziek herinneringen terug.
Kinderen met autisme leren zich door muziek beter te uiten.
Mensen die een herseninfarct hebben gehad, kunnen met behulp van de muziek hun spraak leren verbeteren.
Erik Scherder heeft aangetoond dat muziek een positief effect heeft op de verbindingen tussen de verschillende gebieden in het brein.
Tussen taalgebieden, het geheugen, het bewegingscentrum en tussen alle gebieden waar betekenis wordt gegeven aan zintuiglijke prikkels.
In het ziekenhuis wordt muziek ingezet als middel tegen pijn, stress en angst, bijvoorbeeld ter voorbereiding op een operatie. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen. Alle reden om vaker muziek in te zetten als hulpmiddel in de zorg.
Erik Scherder heeft zich verdiept in het effect van muziek op de hersenen.’Door muziek te maken worden taken opgelost die je als man van zestig minder goed zou doen, omdat er een leeftijdsgerelateerde achteruitgang is.’
Als je luistert naar muziek waar je van houdt ontstaan er verbindingen in je hersenen, diep liggende patronen kunnen weer naar boven komen, mensen met dementie voelen intuïtief aan wat hun verzorger wil of bedoelt.
Hoe je hiervoor de juiste muziek vindt en hoe je die inzet bij de dagelijkse zorg-handelingen leer je in een MuziekGeluk Training.
Van de vorig jaar overleden dirigent Kurt Masur komt de uitspraak “voor iedere muziekdocent die je ontslaat, moet je honderd politieagenten aannemen”
Erik Scherder is te veel wetenschapper om de aansprekende oneliner van Kurt Masur zonder reserves te onderschrijven. Maar in feite impliceert hij iets vergelijkbaars wanneer hij erop wijst dat muziek beluisteren, en vooral zelf muziek maken, enorm bijdraagt aan de ontwikkeling van het empathische vermogen.
Daar is namelijk wél onderzoek naar gedaan. Scherder: “Gottfried Schlaug heeft aangetoond dat bij kinderen die musiceren de verbindingsbalk tussen de beide hersenhelften, het corpus callosum, groter wordt. Die hersenhelften gaan daardoor beter met elkaar communiceren. En dat is ongelooflijk belangrijk.”
waar zit empathie? Hij pakt het plastic hersenmodelletje dat voor hem op tafel ligt, trekt de twee helften van elkaar, en wijst met de vingers naar de doorsnede.
“Kijk, hier. Vooral de overbrugging van de voorkant, orbitofrontaal, naar achteren is enorm belangrijk voor de sociale cognitie. Empathie dus. Bij musici zie je het volume van dit soort baansystemenen sterk toenemen.”
De Franse geriater Yves Rolland toonde aan dat mensen met alzheimer minder snel achteruit gaan als ze regelmatig bewegen, twee keer per week een uur. In zijn experiment bewogen 67 mensen met alzheimer van gemiddeld 83 jaar twee keer per week een uur.
Het ging om stevig wandelen, maar ook om oefeningen voor uithoudingsvermogen, kracht in de benen, en balans. Er was ook een controlegroep, 67 vergelijkbare patiënten kreeg de
gangbare normale zorg.
Na een jaar was de achteruitgang in het uitvoeren van normale dagelijkse activiteiten, bijvoorbeeld opstaan, aankleden, lopen en naar het toilet gaan, bij de getrainde patiënten minder dan bij de ongetrainde. Het verschil was ongeveer een derde.
Daarom is beweging’s muziek een van de vijf zorg-gerichte afspeellijsten van de MuziekGeluk methodiek. In de trainingen ervaar je hoe je met behulp van muziek en de spiegel-neuronen mensen gemakkelijk in beweging kunt krijgen.
Heavy metal goed? Maakt het nog uit wat voor muziek er beluisterd of gespeeld wordt? “Over dat luisteren, daar is literatuur over. Ze hebben non experts naar allerlei soorten muziek laten luisteren, klassiek, tonaal en atonaal, maar ook naar heavy metal. In de studies kwam heavy metal eruit als angst- en stressverhogend.
De hartfrequentie gaat omlaag, de bloeddruk gaat omhoog. Dat is een klinisch symptoom van mensen die heel lang chronische stress ervaren. Die muziek heeft dus een negatieve impact op
je systeem – als je er niet van houdt tenminste.”
Rood of Groen? Scherder pakt zijn laptop erbij en scrollt door de resultaten. Fascinerende aanblik. Hoe langer de rode lijn, hoe sterker het gevoel van agitation bij de luisteraar. Bij een lange
groene lijn is sprake van veel joy.
Scherder laat zien hoe de lijnen bij klassieke muziek eruit- zien. Een prachtlied van Schumann, erg groen, dus met veel joy. Arnold Schönbergs Erwartung, heel erg rood.
“Houden van” maakt verbinding “Maar als je luistert naar muziek waarvan je houdt, en dat kan dus ook Beethoven of Schönberg of heavy metal zijn, dan zie je heel andere waarden en dat is ook best logisch.
Daarom is het zo belangrijk om de juiste muziek te achterhalen bij mensen met dementie. Alleen die muziek gaat mensen gelukkig maken en jou het zorgen gemakkelijker maken. Meer weten volg een MuziekGeluk training.
Als je er niet van houdt, doet alleen de pariëtaallob het een beetje aan de achterkant en de precuneus wordt actief. Hou je er wel van dan zie je in de hersenen allerlei “samenwerkingen” in het netwerk ontstaan, waarbij niet alleen de pariëtaallob, maar ook de dorsolaterale prefrontale cortex een rol speelt. En dat is wat je wilt”.
Erik Scherder is inmiddels ook zelf aan het musiceren geslagen. Hij speelt nu al twee jaar viool. “In het programma dat ik met de Finse violist Pekka Kuusisto donderdagavond in het Concertgebouw mocht doen, kom ik in het donker spelend op”.
Simpel melodietje. Het lijkt natuurlijk nergens op dat zeg ik ook tegen het publiek. “U vond het niks, en ik ook niet. Maar laten we even in mijn brein kijken. De prefrontale cortex doet echt goed mee!
Er worden daardoor taken opgelost, die je als man van zestig anders minder goed zou doen, omdat er een leeftijdsgerelateerde achteruitgang is.
Veel mensen denken dat bij dementie hersencellen afsterven. Maar dat is de halve waarheid, zegt Erik Scherder “Sommige hersencellen gaan dood, maar zeker niet alle. Een kenmerk van dementie is atrofie, oftewel verschrompeling.
Een kenmerk van dementie is atrofie, oftewel verschrompeling. De zenuwcellen worden kleiner, maar er is nog wel degelijk sprake van stofwisseling in die cellen”. Wat dat betekent?
Er zijn in de hersenen nog gebieden die je kan reactiveren. Je kunt ze niet genezen, maar wel weer in beweging brengen.
Bijvoorbeeld door letterlijk te bewegen of door te gaan luisteren naar muziek – Achterhaal de juiste muziek hiervoor met de MuziekGeluk Methodiek
Pijn bij dementie: Erik Scherder: “Als mensen met dementie pijn hebben, kom je er vaak niet achter. Omdat het pijnsignaal er niet is. Of het is er wel maar ze kunnen het niet meer aanduiden en de verzorgenden of arts herkennen het niet”.
Ouderen met dementie met pijn kunnen agressief, verward gespannen of onrustig worden. “Maar dan denken partner of verzorgende niet direct aan pijn” zegt Scherder.
De bestrijding van pijn staat echter nauwelijks op de agenda bij ouderen met dementie. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat kankerpatiënten met Alzheimer aanzienlijk minder pijnstillers krijgen dan degenen zonder dementie. Zegt Scherder verbaasd. Dus als je oud wordt met een dementie, is pijn opeens geen item meer?
Erik Scherder spreekt graag over de wetenschappelijke studie rond een groep ouderen met dementie die kalmeringsmiddel haldol kregen omdat zij aan ‘matige agitatie’ leden.
Dit betekent, dat al deze ouderen vaak onrustig waren. Helaas waren zij niet meer in staat om te vertellen wat hen scheelde. In deze studie werd het antipsychoticum Haldol vervangen door een gewoon aspirientje.
Wat bleek? Er trad een geweldige verbetering op. Hun stemming verbeterde en ze namen vaker deel aan sociale activiteiten, zegt Erik Scherder. Hij weet zeker dat mensen met dementie zich prettiger zullen voelen en mobieler worden als hun pijn wordt behandeld.
Pijn weerhoudt je immers om mee te doen met activiteiten. En het kan zelfs leiden tot depressie.
Bewezen dat je met muziek pijn met 25% tot 35% kunt verminderen. Muziek inzetten als pijnbestrijding is gemakkelijk met de zorg-gerichte afspeellijsten van MuziekGeluk. Gewoon gaan doen, je weet doen en uitproberen is mijn motto. meer info in de MuziekGeluk trainingen.
Mensen met Alzheimer aanraken, knuffelen en strelen is heel belangrijk zegt Scherder. Bij alzheimer worden veel pijnkernen vernietigd, behalve het zogeheten S1-gebied: Dat is het primair somatisch sensorisch gebied waar alle zintuiglijke prikkels binnenkomen.
Wat dat betekent? In het eindstadium van alzheimer, komt de tastprikkel nog aan. De tastzin blijft het langst in intact. Communiceren met mensen met vergaande alzheimer gaat dus het beste via de tastzin, zegt Scherder.
In een verrijkte omgeving krijgen mensen met alzheimer veel meer prikkels. Waardoor hun hersenen meer & beter gaan functioneren. Dat blijkt uit de vele prachtige neurobiologische studies.
In een verrijkte omgeving is er muziek zijn er creatieve activiteiten, mensen met wie je kan praten en met wie je kan eten. Er is voldoende daglicht en je komt buiten. Mensen die hangen of slapen, missen de totale invloed aan prikkels en informatie, en zakken sneller weg in de alzheimer.
Muziek is een geweldige prikkel voor de hersenen. Het heeft een positief effect op het gedrag en kan taalstoornissen verminderen.
Mensen met alzheimer leven vaak op als ze muziek horen die ze van vroeger kennen. Dit laat zien laat zien hoe je met eenvoudige middelen kunt bijdragen aan meer welbevinden en meer kwaliteit van leven voor degene met alzheimer.
Hoe je de muziek van vroeger achterhaald en inzet bij de zorg leer je bij de MuziekGeluk training.
Het zingen van een liedje tijdens het wassen, zachte muziek bij het opstaan, een dansje in de kamer, even naar buiten. En als praten niet meer kan is contact nog mogelijk via de muziek en het bewegen.
Muziek maken is dus op alle denkbare fronten levens bevorderend. Hoe rijmen we dit met de teloorgang van het muziekonderwijs?
“Dat is niet te rijmen. Het is idioot. Ik laat geen gelegenheid onbenut om dit te benadrukken. “Hij wijst op projecten, ook in Amsterdam, waar kansarme kinderen met muziek in aanraking worden gebracht wat op den duur allerlei economisch meetbare voordelen voor de maatschappij oplevert, om nog maar te zwijgen over de persoonlijke ontwikkeling van de kinderen zelf.
Waarom stelt Den Haag daar dan niet veel meer geld voor beschikbaar, zou een vraag kunnen zijn. Erik Scherder in de Tweede Kamer?
Scherder: “Met de politiek aan tafel komen is lastiger dan je denkt. We hadden ooit 5 afspraken met de Tweede Kamercommissie van de PvdA en die zijn alle vijf afgezegd. En niet door mij. ”
Ik zou zeggen: “laat me net zoals die Franse econoom Thomas Piketty in de Tweede Kamer een presentatie houden om te tonen waar de centen heen moeten. Kost ze een half uurtje.”
De wetenschap bewijst het, muziek is een krachtige zorghulp die ook het welzijn van mensen met dementie verhoogt.
Lees MuziekGeluk in drie stappen of schrijf je in voor een MuziekGeluk training zodat jij ook gebruik kan gaan maken van de de kracht van muziek.
Tekst: Erik Voermans
Cursieve tekst: Ignar Rip
Oprichter MuziekGeluk | Trainer I FAB ambassador | innovator, Ignar maakt het zorgen voor mensen met dementie gemakkelijker en leuker. Hij is gepassioneerd over favoriete muziek voor iedereen – innovatie - zorg - en Rotterdam.
